Thảo Dược Việt Nam – Xuyên Khung

Xuyên Khung

Xuyên khung là cây thảo dược sống nhiều năm. Thân rỗng hình trụ, cao khoảng 40-70cm, bề mặt đường gân dọc nổi rõ. Lá mọc so le, kép 2-3 lần, cuống lá dài 9-17cm, phiến rạch sâu. Cụm hoa tán kép, mỗi tán 10-24 hoa. Cây có hoa nhỏ màu trắng, quả hình trứng.

Đặc điểm tự nhiên

• Tên khoa học Ligusticum wallichii Franch-Họ Hoa tán – Umbelliferae (Apiaceae)
• Xuyên khung còn có các tên gọi khác như: Khung cùng (Bản Kinh), Hương thảo (Ngô Phổ Bản Thảo), Sơn cúc cùng (Tả Truyền), Hồ cùng, Mã hàm khung cùng (Biệt Lục), Tước não khung, Kinh khung (Bản Thảo Đồ Kinh), Quý cùng (Trân Châu Nang), Phủ khung (Đan Khê Tâm Pháp), Đài khung (Bản Thảo Mông Thuyên), Tây khung (Cương Mục), Đỗ khung , Dược cần, Cửu nguyên xuẩn, Xà hưu thảo, Xà ty thảo, Kinh khung (Hòa Hán Dược Khảo), Giả mạc gia (Kim Quang Minh Kinh).
• Bộ phận dùng: Thân rễ.
• Chọn củ to, thái lát có màu vàng trắng, mùi thơm đặc biệt, củ chắc, nặng là vị thuốc tốt.

Thành phần hóa học

• Một Alcaloid dễ bay hơi, công thức C27 H37 N3.
• Một Acid C10 H10 O4 với tỉ lệ chừng 0.02%, gần giống Acid Ferulic trong A ngùy.
• Một chất có tính chất Phenola với công thức C24 H46 O4 hoặc C23 H44 O4, độ chảy 108 độ.
• Một chất trung tính có công thức C26 H28 O4 độ chảy 98 độ, Saponin, dầu bay hơi, 3 chất kết tinh trong đó có Perlolyrine (Những Cây Thuốc Và Vị Thuốc Việt Nam).
• Chuanxiongzine.
• Tetramethylpyrazine.
• Perlolyrine.
• 1-5-Hydroxymethyl-2-Furyl-9H-pyrido [3,4-b] Indole
• Ligustilide.
• Wallichilide.
• 3-Butylidenephthalide.
• 3-Butylidene-7-Hydroxyphthalide
• Butylphthalide (Vương Tăng Hỷ, Trung Thảo Dược 1985, 16 (3): 137).
• 4-Hydroxy-3-Methoxy styrene, 1-Hydroxy-1-3-Methoxy-4-hydroxyphenyl ethane, Hydroxybenzoic acid, Vanilic acid, Coffeic acid, Protocatechuic acid (Vương Tăng Hỷ, Trung Thảo Dược 1985, 16 (5): 237).

Đặc tính dược lý

• Xuyên khung có vị cay, mùi thơm, tính ấm.
• Chủ trị chữa: đau nhức (đầu, bụng, khớp, liên sườn, hông,….) do phong hàn, phụ nữ huyết bị bế kinh, trị chảy máu chân răng, mụn nhọt,….

Theo y học hiện đại

• Thành phần hóa học: Cây chứa chủ yếu là alcaloid bay hơi và tinh dầu. Các hoạt chất như: ferulic acid, senkyunolide, ligustilide…
• Đối với hệ thần kinh trung ương: Xuyên khung có tác dụng trấn tĩnh hệ thần kinh trung ương. Tinh dầu của nó có thể ức chế hoạt động của đại não ở cả liều thấp.
• Tác dụng với tuần hoàn: Tinh dầu của Xuyên khung có tác dụng giãn mạch máu ngoại vi, tăng lưu thông máu ở mạch vành, cải thiện tình trạng thiếu oxy ở tim. Liều cao có thể làm hạ huyết áp, tê liệt cơ tim.
• Đối với mạch máu não: làm tăng lưu lượng máu não, giảm phù não. Nhờ vậy, nó có tác dụng phòng thiếu máu não và chứng đau nửa đầu.
• Đối với tiểu cầu: ức chế kết tập tiểu cầu và sự hình thành cục máu đông.
• Đối với cơ trơn: Nó có tác dụng kích thích sự co bóp của tử cung thỏ có thai gây hiện tượng co quắp. Liều cao ngược lại.
• Tác dụng kháng khuẩn: ức chế nhiều vi khuẩn gây bệnh như Shigella, Pseudomonas aeruginosa, Salmonella thương hàn và phẩy khuẩn tả.
• Tác dụng an thần: Xuyên khung tăng tác dụng gây ngủ của một số loại thuốc.

Theo y học dân gian

• Trị đầu đau do phong hàn nhập vào não, đau nhức do hàn, khớp bị đau, co rút, phụ nữ huyết bị bế, không con.
• Trị các chứng hàn khí, ngực bụng đau, trúng ác khí, thình lình bị sưng đau, hông sườn đau, chân răng ra máu.
• Trị lưng đùi mỏi yếu, bán thân bất toại, nhau thai không ra, bụng đau do lạnh
• Trị phong hàn, đầu đau, chóng mặt, hông sườn đau, bụng đau, đau nhức do hàn, kinh bế, sinh khó, sinh xong huyết bị ứ gây đau, mụn nhọt
• Trị Can kinh bất điều, kinh bế, hành kinh bụng đau, trưng hà, bụng đau,ngực sườn đau như kim đâm, té ngã sưng đau, đầu đau, phong thấp đau nhức
• Trị kinh nguyệt rối loạn, kinh bế, hành kinh bụng đau, sinh khó, sau khi sinh bụng đau, ngực sườn đau tức, tay chân tê dại, mụn nhọt đau nhức, chấn thương té ngã, đầu đau, phong thấp tý (Sổ Tay Lâm Sàng Trung Dược).

Một số bài thuốc hay với xuyên khung

Chữa đau đầu

• Dùng khoảng 10 gam xuyên khung nghiền cho nhỏ, rồi nấu trà uống.
• Hãm một chút nước vừa phải vào ấm nước, sau đó cho vào bình một lượng vừa phải xuyên khung, rồi nấu thêm 5 – 10 phút là có thể dùng.

Chữa đau nhức xương khớp

• Dùng khoảng 10 gam xuyên khung, cùng 5 gam bạc hà, khương hoạt, phòng phong cùng chút kinh giới, bạch chỉ, tế tân, cam thảo, rồi đem đun nước nấu uống trong ngày.

Chữa mụn nhọt

• Dùng khoảng một lượng xuyên khung rồi đem tán bột mịn hòa chung với khinh phấn và cùng trộn chung với chút dầu mè, đem bôi hỗn hợp này lên chỗ bị đau. Không được nặn mụn, vì có thể gây nhiễm trùng.

Chữa kinh nguyệt không đều

• Dùng khoảng 20 gam xuyên khung, cùng 10 gam ích mẫu, đường quy, bạch thược, cùng sung úy tử, kết hợp chung các nguyên liệu này đem chung để nấu nước uống trong ngày.

Chữa đau bụng kinh

• Lấy 10 gam xuyên khung, đương quy, bạch thược, đào nhân cùng hồng hoa, đem sắc chung với khoảng nửa lít nước, uống. Sau những ngày sau có thể chứng hành kinh sẽ bị giảm cơn đau hơn nhiều.

Hỗ trợ điều trị bệnh tim mạch

• Dùng 20 gam xuyên khung, đem sắc lấy nước uống hàng ngày. Như đã nói ở trên, chất trong xuyên khung sẽ giúp cơ thể ổn định hơn, ngăn ngừa được các bệnh liên quan đến tim mạch.

Chữa bệnh đau răng

• Dùng khoảng 1 trái xuyên khung nhỏ, đã sấy khô, sau đó thêm chút tế tân cùng các chút nước, nghiền nhỏ ra rồi sát vào chỗ đau răng, dùng cách này có thể giảm đau nhanh chóng và vô cùng hiệu quả.

Và còn rất nhiều bài thuốc hay khác….

 

Lưu ý khi sử dụng xuyên khung

• Các bệnh không dùng xuyên khung: Bệnh thượng thực hạ hư, âm hư hỏa vượng, biểu hiện: nôn mửa, ho, mồ hôi trộm, họng và miệng khô, sốt… Khí thăng, đờm suyễn, đầy bụng, tỳ hư, ăn ít.
• Các vị thuốc không phối hợp với xuyên khung: Hoàng kỳ, Sơn thù, Lang độc, Tiêu thạch, Hoạt thạch, Hoàng liên…

Xem thêm bài viết : 

Tìm hiểu về cây thổ phục linh

Tìm hiểu về Nhân Sâm

Thông tin thêm về Dược Phẩm 365 :

Fanpage 

Youtube